–1. Ong dú là gì? Ong dú có đốt không? Ong dú có mấy loại? Ong dú sống ở đâu?
Cách nuôi ong dú và ong dú là ong gì là 2 câu nhiều người hỏi nhất, ong rú hay ong dú là tên gọi về một loài ong nhỏ không có ngòi đốt (Stingless bee), nghĩa là loài ong dú không thể đốt như các loại ong khác. Đặc điểm của ong dú là nhỏ như hạt gạo, có thể sống trong gốc cây ngoài tự nhiên.
Tính trên toàn thế giới thì ong dú có hơn 500 loài thuộc 40 giống, phân bổ chủ yếu ở châu Phi, châu Úc, Đông Nam Á và một số vùng của châu Mỹ. Riêng phân loại ong dú ở Việt Nam thì ong dú có 3 loại phổ biến là ong dú bụng vàng (còn gọi là ong dú furva), ong dú bánh tầng con nhỏ và ong dú bánh tầng con lớn (đặc điểm ong dú bánh tầng là loại ong dú có màu đen và trong tổ có nhiều keo đen dạng lưới), đó cũng là cách phân biệt các loại ong dú ở Việt Nam.
Ong dú không châm chích phá hoại hoa màu, chỉ ăn phấn hoa, mật hoa và mật nách lá non. Vì vậy mật ong dú là mật ong đa hoa có nhiều ưu điểm về dinh dưỡng. Nhờ có nhiều dưỡng chất, axit amin và vitamin nên tác dụng của mật ong dú có tính kháng khuẩn mạnh hơn các loại mật ong thông thường.

–2. Ong dú có ăn đường không? Ong dú thích hoa gì? Ong dú kiếm ăn bao xa?
Đặc tính ong dú là không ăn đường hay các loại thức ăn nhân tạo như ong mật. Đặc tính này giữa ong ruồi và ong dú khá giống nhau, riêng đặc tính của ong dú khác với ong ruồi là dễ thuần hóa và không bao giờ bỏ tổ.
Ong dú ăn phấn hoa, mật hoa và mật nách lá non của nhiều loại cây trong vùng. Vì vậy vùng nuôi ong dú chỉ cần có nhiều cây và mảng xanh là được, nếu có loại cây có hoa và nhiều phấn thì tốt nhất.
Ong dú kiếm ăn chủ yếu trong phạm vi bán kính 300m tính từ tổ (khoảng 30 hecta), tuy nhiên nếu thiếu nguồn thức ăn thì ong dú bay đi kiếm ăn tối đa trong bán kính 900m quanh khu vực tổ (khoảng 250 hecta).

–3. Ong dú sống được bao lâu? Vòng đời ong dú như thế nào? Vì sao nên nuôi ong dú số lượng lớn để làm kinh tế?
Vòng đời của ong dú bắt đầu từ trứng có ấu trùng do ong chúa đẻ. Bình quân trứng (ong thợ) sẽ nở trong vòng 50 ngày. Riêng trứng chúa ong dú nở chậm hơn, trong vòng 60 đến 70 ngày. Trung bình ong chúa ong dú sống được từ 2 đến 3 năm, ong thợ ong dú sống được 60 ngày từ khi nở.
“Ong dú chỉ ăn đồ miễn phí nên chẳng việc gì phải nghĩ!”, đó phấn hoa, mật hoa và mật nách lá trong nông lâm nghiệp vườn rừng. Nuôi ong dú thì chẳng phải làm gì, cứ để đó và 6 tháng dành 1 ngày để lấy mật. Đó mới là “Làm chơi ăn thật”, hay “1 vốn 4 lời”. Ai biết thêm kỹ thuật nhân đàn ong dú từ 1 tổ thành nhiều tổ thì còn lời hơn.
Hãy nuôi ong dú số lượng lớn để thu mật sạch đa hoa làm kinh tế. Vì nuôi số lượng lớn mới tận dụng được nguồn thức ăn MIỄN PHÍ trong nông lâm nghiệp vườn rừng.

–4. Mật ong dú có vị gì? Mật ong dú có tốt không? Công dụng của mật ong dú là gì? Mật ong dú bao nhiêu 1 lít?
Vị của mật ong dú rất thơm, hơi chua và ít ngọt hơn một số loại mật ong thông thường. Vị mật ong dú ngọt nhiều hay ít là do “tuổi mật” và nguồn thức ăn từ thiên nhiên. Mật ong dú để lâu vẫn không bị cô đặc và hao hụt dần như những loại mật ong khác.
Mật ong dú có tác dụng gì là câu hỏi được rất nhiều người quan tâm. Giá trị của mật ong dú là có nhiều thành phần về dinh dưỡng và dược liệu. Tác dụng mật ong dú là tốt cho sức khỏe, kháng khuẩn mạnh, giúp hồi phục và tăng sức đề kháng cho cơ thể, hỗ trợ điều trị nhiều bệnh (ho, viêm họng, hen suyễn, viêm xoang, viêm amidan, nhiệt miệng, bệnh đại tràng, đau bao tử, bệnh chàm, vảy nến, giảm tóc bạc và cận thị,…).
Mật ong dú giá bao nhiêu còn tùy thời điểm và người bán, phổ biến giá mật ong dú thường dao động từ 1.500.000 VNĐ đến 2.000.000 VNĐ/lít, có người khi cần mua mật ong dú với giá 3 triệu/lít vẫn không có hàng.

–5. Cách sử dụng mật ong dú và cách bảo quản mật ong dú như thế nào? Mật ong dú có dễ bán không?
Mật ong dú có thể ăn hoặc uống trực tiếp, đừng pha với rượu hay nước nóng sẽ mất một số lợi ích của mật ong dú. Nên dùng kết hợp với sinh tố hay nước ép trái cây rau củ đều tốt và rất ngon. Có thể bảo quản mật ong dú trong ngăn mát tủ lạnh để giữ các thành phần mật ong dú tốt nhất (hoặc bảo quản ở nhiệt độ dưới 25 độ C).
Về đầu ra của mật ong dú, hiện nhu cầu rất cao nhưng nguồn cung đang khan hiếm, rất nhiều người chưa biết đến mật ong dú hoặc chưa có để trải nghiệm, điều này gây tâm lý e ngại đầu ra – Ngay cả với những người đã nuôi lâu, nuôi nhiều (vì họ chỉ bán lẻ tổ giống chứ chưa tập trung khai thác mật để thâm nhập thị trường).
Trong kinh tế học, khi CUNG khan hiếm và không phổ biến sẽ dần triệt tiêu CẦU, giống như chúng ta không có nhu cầu mua trứng cá tầm Beluga hay thịt bò Kobe vậy. Mọi người cứ tin rằng, chỉ cần có sản phẩm TỐT & SẠCH thì không sợ khó bán dù giá có cao. Với những loại quý hiếm thì nên có sản phẩm trước khi nghĩ đến việc bán như thế nào.

–6. Phấn hoa ong dú có tác dụng gì?
Phấn hoa ong dú còn tốt hơn giá trị mật ong dú mọi người nhé! Vì phấn ong dú là hỗn hợp từ 5 thành phần bao gồm: Phấn và mật của nhiều loại hoa trong thiên nhiên, kết hợp với enzyme, mật ong và dịch tiết của ong dú. Phấn hoa ong dú có chứa các dưỡng chất, axit amin, vitamin, lipid và nhiều hoạt chất khác nhau.
Vậy phấn ong dú có tác dụng gì? Nhiều tài liệu nghiên cứu khoa học đã chứng minh và công nhận phấn hoa ong dú là dược liệu để bào chế thuốc dùng trong y tế. Có vai trò chống viêm, tăng cường miễn dịch và tiêu diệt vi khuẩn. Nhờ phấn ong dú có hàm lượng các chất chống oxy hóa cao giúp cải thiện việc trao đổi chất, tăng hấp thu chất dinh dưỡng và bảo vệ tế bào để chống các bệnh mãn tính.

–7. Keo ong dú có tác dụng gì?
Keo ong dú là 1 trong 3 thành phần dược liệu quý bên trong tổ ong dú. Đây là thành phần quý hiếm và tốt hơn cả mật ong dú và phấn ong dú. Keo ong dú có tác dụng diệt khuẩn cho môi trường bên trong tổ. Nhờ kháng viêm mạnh nên dùng keo ong dú để trị sưng nứu răng và viêm xoang rất hiệu quả. Thông tin chính xác là keo ong dú chứ không phải sáp ong dú chữa viêm xoang mọi người nhé!.
Có thể dùng keo ong dú bôi thoa, đốt trên than hồng để xông hoặc ngâm làm rượu xoa bóp. Rượu keo ong dú có mùi khá thơm, tuy nhiên mình không khuyến khích và khuyến cáo mọi người nên hạn chế uống các loại rượu, kể cả rượu ong dú nhé!
–8. Cách nuôi ong dú tại nhà có dễ không?
Rất dễ, vì nghề nuôi ong dú ở Việt Nam đã có từ rất lâu. Trước kia người ta tìm cách bắt ong dú về nuôi trong những cái đõ (là một đoạn thân cây rỗng, bịt kín hai đầu), sau này đa số làm tổ ong dú trong những thùng gỗ nhỏ (còn gọi là hộp nuôi ong dú). Ưu điểm của hộp ong dú là chuẩn kích thước và mẫu mã đẹp. Kích thước thùng nuôi ong dú thường là 45x15x15cm hoặc có thể tích tương đương.
Kích thước thùng ong dú phải phù hợp để đủ không gian cho bầy ong phát triển. Nếu kích thước tổ ong dú quá lớn sẽ ảnh hưởng đến nhiệt độ “ấp” trứng. Bởi vậy các trại ong dú hay những người bán thùng nuôi ong dú đều làm gần giống với tổ ong dú tự nhiên.
Nếu nuôi ong dú số lượng ít thì mua ong dú ở đâu cũng được. Có thể đặt tổ trong nhà hay ngoài vườn, sau đó cứ 6 tháng khai thác mật 1 lần. Còn muốn nuôi ong dú làm giàu thì phải có số lượng tổ giống lớn, phải có người hướng dẫn cách nuôi ong dú, cách làm thùng nuôi ong dú, cách lấy mật ong dú,… Hay nói tóm lại là cách nuôi ong dú lấy mật và nhân đàn sao cho nhanh và đơn giản nhất.

–9. Có nên làm thùng nuôi ong dú nhiều tầng không?
Một số trang trại ong dú hay những nơi bán thùng ong dú đang phổ biến 2 kiểu thùng: Thùng nuôi ong dú 3 tầng và thùng ngang 1 tầng (loại này thường có 2 ngăn cố định hoặc rời nhau kiểu “mẹ bồng con”). Cả 2 loại thùng này đều có nhược điểm là: Khó quan sát, hoặc mất nhiều thời gian khi chia đàn hay khai thác mật. Điểm chung của 2 loại thùng này là sau chia đàn phải đợi một thời gian để biết việc chia đàn tổ mới có thành công hay không.
Hiện trang trại nuôi ong dú chỗ mình đã nghiên cứu và áp dụng loại thùng “2 cửa 2 tầng”. Ưu điểm là dễ quan sát, thao tác 1 bước đơn giản, dễ chia đàn và khai thác mật. Khi chia đàn thì 2 tầng đã có 2 ong chúa sinh sản nên tỷ lệ thành công 100%.
–10. Cách nuôi ong dú như thế nào cho hiệu quả? Có nên nuôi ong dú để làm nông nghiệp sạch?
Tùy theo khu vực, thời tiết khí hậu và vùng miền. Nên làm nhà nuôi ong dú không quá nóng và không quá lạnh là được. Nên mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông.
Nên đặt tổ ong dú dưới bóng mát trong vườn cây hay dưới tán cây cạnh bìa rừng. Có thể xây nhà gạch có mái, hoặc đơn giản thì làm khung sắt có mái che là được. Lưu ý là ưu tiên nhiệt độ phù hợp, cần tránh ánh nắng và mưa tạt trực tiếp vào khu vực đặt tổ.
Ong dú có lợi cho cây trồng nên phù hợp làm nông nghiệp sạch và làm kinh tế. Nuôi ong dú thì không thể phun xịt thuốc BVTV độc hại ảnh hưởng đất, nguồn nước và môi trường. Nuôi ong dú sẽ khuyến khích mọi người làm nông nghiệp sạch khi dùng phân hữu cơ và thuốc sinh học với cây trồng. Có thể nuôi ong dú để cạnh tranh nguồn thức ăn và nuôi kiến vàng để làm thiên địch với sâu rầy có hại. Vừa tăng năng suất tạo trái, tận dụng nguồn phấn hoa, mật hoa và mật nách lá non. Vừa có mật để tăng thu nhập vừa có nông sản sạch để tạo niềm tin cho người tiêu dùng.

–11. Cách nuôi ong dú với số lượng ít có bị ảnh hưởng chất lượng giống không?
Trong tất cả các loài, nếu trong một khu vực có số lượng quần thể ít, khi giao phối đồng huyết hoặc cận huyết sẽ làm tăng khả năng suy thoái gen, tức là làm hỏng bộ gen di truyền tự nhiên, tăng các gen lặn có hại, dẫn đến suy giảm sức sống, giảm sức đề kháng và khả năng sinh sản của các thế hệ sau. Riêng với ong dú thì số lượng ong đực khá hạn chế nên nếu nuôi ít thì khả năng bị đồng huyết và cận huyết khá cao.
Phần lớn tổ giống hiện nay được lấy từ rừng, trong ống tre hoặc gốc cây. Ngoài ra nguồn giống còn được nhân đàn từ các trại hoặc từ người nuôi nhỏ lẻ, nói chung có rất nhiều nguồn và nhiều loại giống. Nên chọn giống từ các trang trại uy tín và có số lượng nhiều để tránh nguy cơ bị đồng huyết và cận huyết. Đặc biệt cần lưu ý là phải chọn giống dễ nuôi, năng suất và dễ nhân đàn mọi người nhé!

–12. Giá ong dú và số lượng tổ giống hiện nay như thế nào? Những ai nên nuôi ong dú?
Về tổ giống, những nơi bán ong dú giống TPHCM và các tỉnh phía Nam đang có số lượng hạn chế từ vài chục đến vài trăm tổ. Giá bán khoảng trên 1 triệu đến 2 triệu/tổ tùy loại.
Nuôi ít tổ thì sao cũng được, còn nuôi làm kinh tế hay mở trang trại thì phải HIỆU QUẢ. Muốn hiệu quả thì phải có nhiều tổ giống với giá hợp lý. Nên có người đang nuôi nhiều hướng dẫn kinh nghiệm, biết kỹ thuật chia đàn, biết cách làm nhanh, sạch, ổn định và bền vững.
Mọi người đều có thể nuôi ong dú: Vì với người nuôi giải trí thì có trải nghiệm, có mật sạch để dùng hay biếu tặng. Với người nuôi kinh doanh thì có nguồn thu khá lớn từ bán tổ giống và bán mật ong dú. Với nông nghiệp thì ong dú không có ngòi đốt nên không thể châm chích phá hoại hoa màu. Với lâm nghiệp thì ong dú có thể thụ phấn tốt cho cây rừng, ổn định môi trường sinh thái. Với ẩm thực hay y tế thì mật ong dú tốt cho sức khỏe, nhờ có tính dược liệu cao. Về kinh tế thì nuôi ong dú lợi nhuận lớn, vì không tốn chi phí cho ăn và công chăm.

–13. Nên hiểu về cách nuôi ong dú và nên bắt đầu như thế nào?
Nuôi ong dú lấy mật là công việc rất đơn giản, chỉ cần có tổ ong dú giống (nên chọn giống dễ nuôi và năng suất, ví dụ giống ong dú Furva, ong dú keo vàng). Mua ong dú giống ở đâu cũng được, nên học nuôi ong dú từ người có kinh nghiệm nuôi nhiều. Tham khảo kỹ thuật nuôi ong dú lấy mật từ các hội nuôi ong dú.
Để nuôi ong dú thành công thì nên tham khảo kinh nghiệm từ những người trong hội ong dú. Có thể tìm thêm tài liệu nuôi ong dú trên Google hay Facebook (vì hiện nay chưa có sách nuôi ong dú). Tiếc là thủ tục cấp phép để xuất bản sách khá khó, chứ không mình đã phát hành sách kỹ thuật nuôi ong dú cho mọi người.
–14. Có nên “tất tay” chuyển đổi đầu tư vào nghề nuôi ong dú không?
Đừng nuôi ong dú vì đam mê mọi người nhé, hãy nuôi ong dú vì kinh tế. Đó là cách đầu tư hiệu quả, ổn định, lâu bền.
Trước đây làm nông nghiệp VAC là một trong những hình thức “nằm ngủ tiền vẫn đẻ”. Bên cạnh những việc như đầu tư đất, cho vay, chơi chứng khoán, tiền điện tử, gởi tiết kiệm,… Nhưng thời thế đổi thay, những con ăn cỏ giờ chuyển qua ăn cám, cây trồng ngày xưa “ăn đất” giờ thì “ăn phân thuốc”. Làm ít thì thu không đủ bù chi, làm nhiều có khi vật nuôi cây trồng còn ăn luôn… “sổ đỏ”. Còn buôn đất thì… đã qua thời “Làm cả đời không bằng tiền lời lô đất” rồi mọi người nhé! Mấy thứ khác thì có thể rủi ro hay lên xuống khó lường.
Khi ngành ong dú phát triển thì nông dân sẽ tăng vùng trồng nông nghiệp sạch. Đó là cách gia tăng niềm tin về mật ong và nông sản sạch cho người tiêu dùng. Hướng đến tăng sức mua nông sản cho nông dân ở thị trường trong nước. Cuối cùng là tăng kim ngạch xuất khẩu để thu ngoại tệ về cho nông dân và cho nước nhà.

–15. Nên học cách nuôi ong dú và kỹ thuật nhân đàn ở đâu?
Học nuôi ong dú số lượng lớn để làm kinh tế cần nắm rõ 3 vấn đề:
–1. Cách nuôi số lượng lớn (Mọi thứ phải đơn giản, nhanh, khác với kiểu nuôi dưới 100 thùng).
–2. Kỹ thuật nhân đàn phải dễ, nhanh, hiệu quả và tránh làm ong hoảng loạn gây yếu đàn.
–3. Cách lấy mật ong dú phải sạch, đơn giản và nhanh, tránh làm chết ong hao hụt đàn.
Với loại thùng gỗ “2 cửa 2 tầng” và kỹ thuật nhân đàn mỗi tổ thành 12 tổ/năm, trang trại chuyên nhân đàn và nuôi số lượng lớn cho khách hàng với 2 hình thức sau:
–1. Khách cần số lượng tổ giống lớn, kinh nghiệm nuôi, cách làm thùng gỗ và kỹ thuật nhân đàn. Mỗi hợp đồng 800 tổ, giá 525.000đ/tổ, sau 10 tháng khách có tổ giống mạnh để mang về.
–2. Khách cần đầu tư thì trang trại sẽ nhân đàn rồi bán tổ giống và khai thác mật để chia lợi nhuận. Mỗi hợp đồng 500 triệu, hợp tác lâu dài, lợi nhuận trả khách 250 triệu/năm.
Trang trại có diện tích 3ha trong vùng nuôi an toàn 300ha ở Bình Chánh, TP.HCM. Anh chị em có nhu cầu tham quan hay trao đổi, vui lòng liên hệ trước qua Zalo 0908.125252 để trang trại sắp xếp công việc và gởi vị trí nhé, rất hân hạnh đón tiếp mọi người. Nguyễn Thanh Bình.
Tham khảo thêm: