Hoa nuôi ong dú là hoa của tất cả các loại cây có trong tự nhiên hoặc hoa của các loại cây trồng. có phạm vi xung quanh tổ ong dú trong khu vực 250 hecta. Ví dụ như hoa của các loại cây rừng, keo tràm, dừa, cau, xoài, bưởi, nhãn, cà phê, sầu riêng, thanh long, bầu, bí, mướp,…

Vừa qua tôi đã mang đề tài Tận Dụng Nguồn Hoa Để Nuôi Ong Dú Thu Mật đến với Hội Nghị Sáng Kiến Mekong 2024. Mong muốn góp phần thúc đẩy kinh tế xanh – bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu cho ĐBSCL.

Tôi đã kiến nghị mô hình trồng sen kết hợp nuôi ong dú. Tận dụng tài nguyên trên những cánh đồng bỏ hoang. Những vùng đang bị ngập nước nhiễm phèn. Hay các lung trấp không thể canh tác nông nghiệp thông thường.

Một thực tại đáng buồn là trồng sen có thể thu hoạch lá, hạt, hoa, củ, gương, thân và ngó sen. Ngoài ra còn có thể kết hợp đồng sen với du lịch nông nghiệp. Vấn đề hiện nay người nông dân trồng sen vẫn chưa có thu nhập tốt, vì sao?

Tiềm năng mô hình trồng sen để có hoa nuôi ong dú:

Với tôi, củ sen và hạt sen rất có giá trị kinh tế. Chẳng hạn Nhật Bản có nhu cầu rất lớn về củ sen. Cũng đang nhập khẩu củ sen rất nhiều từ Việt Nam. Hoa sen còn có nhị sen, mật và phấn của hoa sen cũng là nguồn nguyên dược liệu rất quý. Nếu kết hợp nuôi ong dú thì sẽ có thêm giá trị gia tăng rất lớn từ mật ong.

Ngoài ra, nếu biết khai thác thì lá sen tươi có thể làm bao bì thay giấy gói. Lá sen khô có thể làm túi xách hay bao bì thay túi nilon. Sen và ong dú đều không phải “cho ăn, tưới tắm” sẽ giúp giảm phát thải và bảo vệ môi trường. Riêng hoa sen là Quốc Hoa của Việt Nam. Trồng sen số lượng lớn còn có thể phát triển du lịch xanh và bền vững. Là giải pháp để thu hút thêm du khách quốc tế sau này => Đó là những nguồn thu nhập gia tăng cho người trồng sen. Cũng là sáng kiến tâm huyết của tôi dành cho ĐBSCL ở hội nghị vừa qua.

Dưới đây là tài liệu chi tiết về mô hình:

Tận Dụng Nguồn Hoa Để Nuôi Ong Dú Thu Mật

Đây là mô hình có thể áp dụng cho nông dân hay tất cả người dân. Có thể từ Đà Nẵng trở vào các tỉnh phía Nam và khu vực Tây Nguyên. (Đang có vườn/rừng hoặc không sở hữu nhưng đang ở gần khu vực vườn/rừng). Giúp giải quyết các vấn đề liên quan đến việc làm, sinh kế, thu nhập. Đặc biệt giúp phát triển Kinh Tế Xanh – Bền Vững và Giảm Phát Thải cho môi trường.

TẬN DỤNG NGUỒN HOA là sử dụng thêm giá trị từ mật hoa và phấn hoa. Vì hoa được dùng để trưng bày, làm đẹp cảnh quan, làm thực phẩm và dược liệu. Hoa còn có vai trò kết trái tạo nên nhiều nông sản phong phú cho từng địa phương. Mật và phấn của nhiều loại hoa là nguồn nguyên dược liệu sẵn có trong tự nhiên vô cùng lớn. Hiện nay chưa được khai thác để tạo thêm giá trị gia tăng trong nông – lâm nghiệp. Nếu áp dụng mô hình nuôi ong mật thì không khả thi vì rất nhiều lý do. 

Có thể ví dụ để hiểu rằng: Hoa dừa – hoa nhãn – hoa xoài thì cho ta trái dừa – trái nhãn – trái xoài. Mật hoa và phấn hoa của các loại hoa này hiện chưa được khai thác. Đây là nguồn thức ăn thu hút một số loài sâu rầy và côn trùng chích hút có hại. Trong đó bao gồm những loài ong có ngòi đốt như ong ruồi và ong mật.

Vậy đặc điểm và ưu điểm của ong dú là gì?

Là người đã nhiều năm làm trong ngành ngoại thương và nghiên cứu chuyên sâu về nông nghiệp tuần hoàn. Tôi nhận thấy mô hình Tận Dụng Nguồn Hoa Để Nuôi Ong Dú Thu Mật dễ áp dụng cho mọi người. Vì rằng ong dú có 5 đặc điểm mà ong mật hay các vật nuôi khác không có. Ong dú KHÔNG có ngòi đốt để chích, KHÔNG phải cho ăn, KHÔNG tốn công chăm, KHÔNG bỏ tổ và KHÔNG phá hoại hoa màu.

Ngoài ra, ong dú chỉ nhỏ như hạt gạo nên có khả năng vào ăn và thụ phấn cho các loài hoa dù lớn hay nhỏ. Không ăn mật đường như ong mật. Do đó mật ong dú có vị ngọt thơm đặc trưng và được gọi là mật ong đa hoa. Mật ong dú có nhiều giá trị về dinh dưỡng và dược liệu. Rất được thị trường và những người dùng mật ong ưa chuộng. Mật ong dú có giá cao gấp nhiều lần so với các loại mật ong khai khác từ rừng tự nhiên.

Tóm lại, nuôi ong dú rất đơn giản. Chỉ cần có tổ giống đặt ở vị trí mà khu vực 250 hecta quanh tổ giống có nguồn hoa. Nuôi ong dú cũng gần giống với nuôi chim yến. Bởi chỉ nuôi ở nhà mình nhưng có thể ăn trên đất của người khác. Sau đó cứ 6 tháng thu mật một lần. Cách lấy mật cũng dễ vì ong này không đốt như các loại ong khác.

Nguyên nhân vì sao ít người biết đến ong dú và mật ong dú?

Hiện nay ong dú giống đang khan hiếm và giá bán tổ giống khá cao. Đặc biệt với giống ong dú Lisotrigona Furva. Đây là loại ong cho mật có màu vàng nâu đẹp, mật thơm và năng suất nhất. Giá ong dú giống loại này khoảng 2 triệu đồng/tổ. Do đó phần lớn những người biết đến ong dú thì chỉ nuôi giải trí và lấy mật cho gia đình dùng. Hiện chưa có ai tiên phong nuôi số lượng lớn để khai thác mật.

Lý do mỗi tổ ong dú chỉ khai thác được 0,5 lít mật trong 6 tháng, tương đương 1 lít/năm. Nếu làm kinh tế thì cần phải nhân được đàn số lượng lớn từ vài trăm tổ trở lên. Mỗi tổ ong dú khi nhân đàn lại cần thêm 1 thùng gỗ có kích thước 45*15*15cm với chi phí khoảng 200 ngàn đồng. Đây cũng là khoản chi phí khá cao với hầu hết người nông dân nếu muốn nhân đàn số lượng lớn. Trường hợp chỉ nuôi lấy mật thì không phát sinh chi phí này.

Vậy nhân đàn ong dú có khó không?

Theo cách nhân đàn mà mọi người đang làm là đợi khoảng 6 tháng cho tổ ong dú đủ mạnh. Sau đó chia tách đàn từ 1 tổ thành 2 tổ. Sau khi chia đàn chỉ 1 tổ có ong chúa, 1 tổ còn lại chờ ong thợ cấp tạo trứng chúa để nở thành ong chúa. Tuy nhiên có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sự tồn vong của ong chúa. Nghĩa là cách chia đàn “hên xui” kiểu này thường hay thất bại.

Các trang trại nuôi ong dú hiện nay cũng đang làm theo cách nhân đàn nói trên. Dù sở hữu vài trăm tổ giống nhưng ai cũng đang ưu tiên nhân đàn bán giống nên không thể khai thác mật. Chính vì vậy có lúc giá bán 3 triệu đồng mỗi lít mật mà vẫn “cháy hàng”.

Với mong muốn giúp mọi người dễ tiếp cận hơn với tổ ong dú, mật ong dú và phát triển nghề nuôi ong dú trong tương lai. Tôi đã đầu tư trang trại ong dú và dành nhiều thời gian nghiên cứu cách nhân đàn. Hiện đã thành công với tỷ lệ nhân đàn từ 1 tổ thành 6 tổ/năm nhờ áp dụng 3 giải pháp chính:

+ Một là cải tạo thùng nuôi để dễ khai thác trứng chúa và khai thác mật.

+ Hai là di chuyển ong chúa ra khỏi tổ tạm thời để tăng lượng trứng chúa cấp tạo.

+ Ba là bổ sung mũ chúa để tạo ra nhiều trứng chúa nhất có thể.

Bài toán nan giải trong việc nhân đàn ong dú:

Như vậy, nhân tách đàn ong dú từ một tổ có thể thành nhiều tổ trong năm không còn là vấn đề nan giải. Nếu nhân số lượng lớn theo tỷ lệ “X6” thì chi phí mua thùng gỗ sẽ vô cùng lớn. Đây mới là vấn đề cần quan tâm đầu tư với người nuôi sau này.

Hiện tôi có trang trại nuôi ong dú 3ha trong khu vực 300 hecta ở Bình Chánh – TP.HCM. Có đủ nguồn giống, chuyên môn và mong muốn tạo ra nhiều tổ giống giá rẻ cho người nông dân. Để tránh phải nhận “gạch đá” từ những người đang bán ong dú giống. Tôi không bán tổ giống giá rẻ mà chỉ nhận nhân đàn ong dú cho các cá nhân và đơn vị có nhu cầu. Với chi phí tổ giống + chi phí nhân đàn là 600 ngàn đồng/tổ (đã bao gồm thùng gỗ và chuyển giao kỹ thuật nhân đàn miễn phí cho người có nhu cầu).

Ví dụ người nông dân có thể đặt mua 60 tổ giống với tổng chi phí 36 triệu đồng. Với số lượng này thì chất lượng các tổ nhân đàn sẽ không bị đồng huyết và cận huyết. Khi có kỹ thuật nhân đàn thì họ có thể nhân 60 tổ giống ban đầu thành 360 tổ trong năm thứ nhất. Rồi thành 2.160 tổ trong năm thứ hai, lúc đó họ có thể khai thác được 2.160 lít mật hằng năm.

Nuôi ong dú là mô hình làm kinh tế và bảo vệ môi trường:

Để có thể “lấy ngắn nuôi dài” và tái đầu tư (mua thùng gỗ). Từ năm thứ hai chỉ nên nhân đàn 50% lượng tổ giống. 50% số tổ giống còn lại thì tiến hành khai thác mật để có thu nhập và chi phí tái đầu tư nhân đàn.

Đầu ra cho mật ong dú trong vài năm sắp tới sẽ không đáng ngại. Vì đây là một sản phẩm có nhiều giá trị về dinh dưỡng và dược liệu. Không ngại tồn kho hay phải cấp bách “giải cứu” như một số loại nông sản khác. Trong tương lai thì cần có những chiến lược bán hàng tùy theo cung cầu của thị trường. Có thể đăng ký OCOP để đẩy mạnh tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Có thể thu tỷ đô cho ngành nông nghiệp giống với trồng sầu riêng nhưng dễ làm hơn.

Vì rằng, những nông sản xuất khẩu chủ lực như cà phê, thanh long, sầu riêng luôn cần quỹ đất lớn. Cộng với lượng nước tưới, phân bón và thuốc BVTV rất nhiều => Nếu không có giải pháp thì rất khó giảm phát thải và tiến về mốc Net Zero. Vì vậy ngoài giá trị kinh tế, về lâu dài nên khuyến khích mọi người nuôi ong dú. Vừa làm thiên địch với một số loài sâu rầy có hại, vừa giúp giảm phát thải và bảo vệ môi trường.

Kết luận:

Tôi hi vọng mô hình Tận Dụng Nguồn Hoa Để Nuôi Ong Dú Thu Mật sẽ tiếp cận đến mỗi người dân. Giúp họ phát triển kinh tế theo hướng xanh và bền vững. Dựa trên lợi thế có nhiều hoa trong từng khu vực (250 hecta). Là “nghề tay trái” tạo thêm nguồn thu nhập cho người nông dân. Tạo niềm tin và động lực làm giàu cho mọi người.

Đây có thể là cơ hội mang tính bước ngoặt trong thời gian tới. Nuôi ong dú để tận dụng nguồn hoa và tăng giá trị tài nguyên của từng địa phương. Khi sản lượng mật ong dú đủ nhiều sẽ tạo ra các lợi thế cạnh tranh mới cho người nông dân. Chất lượng mật ong dú sẽ gia tăng niềm tin sử dụng mật ong với người tiêu dùng. Gia tăng giá trị thương hiệu và mang lại lợi nhuận lớn hơn cho kinh tế từng địa phương.

Mô hình tận dụng nguồn hoa nuôi ong dú có dễ thực hiện không?

Mình đã mạnh dạn đề xuất kiến nghị mô hình này ở hội nghị. Với mong muốn mô hình sẽ tiếp cận và lan tỏa đến mỗi người nông dân. Tạo sinh kế giúp nông dân thoát nghèo và phát triển kinh tế theo hướng xanh & bền vững. Nhờ lợi thế ĐBSCL luôn có nhiều hoa trong từng khu mỗi vực trong phạm vi 250 hecta.

Ngay cả vùng đang bị ngập nước nhiễm phèn và các lung trấp không thể canh tác nông nghiệp. Có thể tận dụng tài nguyên bằng việc cải tạo thành đồng sen để nuôi ong dú. Rồi khai thác giá trị đa tầng – đa dạng – đa mục đích của cây sen và ong dú. Kết hợp hoàn hảo 2 yếu tố XANH để có “Du lịch bền vững” và “Nông nghiệp bền vững”. Gợi mở nhiều giải pháp kinh tế xanh – bền vững cho các doanh nghiệp và cả cộng đồng.

Một lời nhắn gởi với mọi người:

Anh chị em thử hình dung một con số như sau nhé!

Theo Cục Thống kê tỉnh Bến Tre, tính đến tháng 5/2023, tổng diện tích dừa toàn tỉnh là 78.195 ha. Giả sử mỗi hecta dừa có nuôi kèm 1.000 tổ ong dú giống, tức riêng diện tích trồng dừa ở Bến Tre có thể nuôi được 78.195.000 tổ ong dú và sẽ khai thác được 78.195.000 lít mật hằng năm.

Nếu giá 50 USD/lít mật ong dú thì tỉnh Bến Tre sẽ có thêm 3,9 tỷ USD hằng năm mà không phải làm gì hay tốn thêm bất cứ thứ gì. Nguồn thu này giống với trồng sầu riêng nhưng lại nhàn hơn, dễ làm và dễ nhân rộng hơn. Đồng thời người nông dân nghèo ít vốn vẫn có thể làm được. Vì sầu riêng là “cây nhà giàu” nên cần số tiền đầu tư lớn và phải có quỹ đất phù hợp.

Tương tự có thể “xen canh” nuôi ong dú ở những diện tích nông – lâm nghiệp hay trên những “cánh đồng hoang” chỉ toàn cây muồng trâu hay bụp giấm, ví dụ một vài loại cây sau đây:

Rất vui được chia sẻ với mọi người. Anh chị em nếu có nhu cầu tham quan trang trại để tìm hiểu thêm về ong dú. Có thể liên hệ để tôi gởi vị trí qua Zalo nhé!

Riêng những cá nhân và đơn vị có khả năng đầu tư số lượng tổ giống lớn để cung cấp cho người nông dân địa phương. Vui lòng liên hệ đặt hàng trước 6 tháng để tôi mua thùng gỗ và tiến hành nhân đàn theo yêu cầu. Xin chân thành cảm ơn!

Chủ farm Ong Dú Tình Thân. Nguyễn Thanh Bình. Zalo 0908 12 52 52